Mikoplasmazis (CRD—Kronik Solunum Sistemi Hastalığı)

Bu infeksiyon, kanatlıların solunum güçlüğü, burun ve göz akıntısı, sinusitis, solunum yollarının ve hava keselerinin yangılanması, hırıltılı solunum, yüzün şişmesi, öksürük ve tıksırıkla karakterize olan, bulaşıcı ve kronik bakteriyel bir infeksiyondur. Stres faktörlerinin fazla olduğu kümeslerde %50’ye varan ölümler meydana gelebilir.

Etken: CRD’nin spesifik etkeni Mycoplasma gallisepticumdur. Mikroorganizma gram negatif, hareketsiz, sporsuz, hücre duvarı olmayan bir bakteridir. Hücre duvarının olmaması, şeklinin plemorfik olmasına da sebep olmaktadır. Bu nedenle, yuvarlak, oval, yıldız, yüzük gibi değişik şekiller gösterirler. Katı besi yerlerinde mikroaerofilik koşullarda (%10 C0 ortamlarda) ortası kabarık koloniler meydana getirirler. Sıvı ve katı besi yerlerine katılan %10 veya %15 oranındaki serum üreme üzerine olumlu etkide bulunur.

Hücre duvarının olmaması, etkenin, hücre duvarı sentezine mani olan antibiyotiklerden etkilenmemesine neden olmaktadır. M.gallisepticum, tavuk alyuvarlarını aglutine eder (hemag Mikroorganizma, hasta tavukların yumurtalarına vertikal olarak bulaşır. Aynı etken hindilerde, infeksiyöz sinuzitis meydana getirir.

Mikroorganizma penisilinlerin dışındaki geniş spektrumlu antibiyotiklerden (protein sentezine mani olanlar ile nükleer fonksiyonu bozanlar) etkilenirler.

Bulaşma: İnfeksiyon genellikle solunum sisteminden ve daha az olarak ta sindirim sisteminden bulaşır. Bu nedenle de damlacık infeksiyonu önemlidir. Hastaların, portörlerin ve gizli infekte hayvanların burunlarından gelen akıntılarda, aksırık, tıksırık veya öksürükle etrafa saçılan damlacıklarda, kümes havasındaki tozlar üzerinde mikroorganizma fazlaca bulunur ve bunlar bulaşmada rol oynarlar. Hastalık daha ziyade, stres faktörlerinin fazla olduğu kümeslerde kolay çıkar, yayılır ve büyük kayıplara yol açabilir. Eğer kümesteki hayvanlarda diğer etkenlerden ileri gelen solunum sistemi problemi varsa veya gizli infeksiyonlar bulunuyorsa hastalık tehlikeli seyreder ve çok fazla ölümler meydana delir.

M.gallisepticum, mikroplu yumurtalarda hazırlanan aşılara da bulaşabilir ve bu yolla yayılarak infeksiyonlar meydana getirebilir. Hastalığın inkübasyon süresi, 1-4 hafta arasında değişebilir.

Klinik Belirtiler ve Otopsi Bulguları: Hasta hayvanlarda durgunluk, iştahsızlık, öksürük, tıksırık, yüzün ve sinusların şişmesi, göz ve burundan akıntıların gelmesi, solunum güçlüğü, hırıltılı soluma, yumurta veriminde düşme, zayıflama, büyümede gerileme ve genç hayvanlarda %50’ye varan ölümler gözlenebilir. Komplikasyonlar ölüm oranını artırır.

Otopside, üst solunum yollarında, sinus infraorbitalislerde, burun deliklerinde, trahea, larinkste mukoid bir eksudat birikintisine, bu bölgelerin yangısal reaksiyonlarına ve hiperemisine rastlanır. Trahea ve larinkste birikme fazla olursa solunum güçlüğü, hırıltılı ve sık solumaya neden olur. Hava keseleri matlaşmış ve kalınlaşmıştır. Bazı olgularda da hayvanlarda perikarditis ve perihepatitis gözlenebilir.

Teşhis: Hastalığın tanısı için laboratuara yeterince hasta hayvan gönderilir. CRD, bazı hastalıklarla (Newcastle, ILT, IB, l.koryza, kronik kolera, aspergillozis, tavuk çiçeği) karışabilir.

Hastalığın teşhisi daha ziyade serolojik yolla yapılır. Gerektiğinde lezyonlu bölgelerden alınarak hazırlanan inokulumlar katı besi yerlerine ve embriyolu yumurtalara inoküle edilir. Serolojik olarak, alınan serumlarla 1am aglutinasyon, HI, koloni ve üreme inhibisyon testleri uygulanır. Hastalığın teşhis ve kontrollerinde Tarım ve Köyişleri Bakanlığının Kuluçkahane ve Damızlık işletmelerinin sağlık kontrol yönetmeliği uyarınca hareket edilir.

Sağaltım: Hastalık çıkan kümesteki hayvanlar arasından hastalar, hasta görünümle olanlar ayrıldıktan sonra, geride kalan sağlamlar geniş spektrumlu antibiyotiklerden birisi ile yeterli doz ve süre ile sağaltıma alın ırlar. Bu amaçla, mikoplasmalara spesifik etkisi olan kemoterapötiklerden birisi seçilerek prospektüsünde bildirilen esaslara uyularak kullanılır. Tam bir sağaltımın elde edilmesi, ancak sekonder infeksiyonların ortadan kaldırılmasına bağlıdır. Aksi halde hayvanlar tam sağlığına kavuşamazlar. Kümeslerdeki stres faktörleri önlenemezse yine tam bir başarı elde edilemez. Diğer hastalık bulaşmamış kümeslerdeki hayvanlara da mikoplasmalara spesifik etkisi olan antibiyotikler verilir.

Kümesler çok iyi bir dezenfeksiyona tabi tutulur. Her türlü stres faktörü ortadan kaldırılır ve hayvanlara portör taraması testi uygulanarak reaktörler hemen çıkarılırlar. Hayvanlara çok iyi bir bakım uygulanır.

Koruma ve Kontrol: Genel koruma önlemlerine azami dikkat edilir. Kümesler en iyi tarzda dezenfeksiyona tabi tutulurlar. Portörlük taramaları, yönetmelik esaslarına göre yapılır ve değerlendirilir. Pratikte varsa, mikoplasmozise karşı hazırlanmış aşılar denenebilir. Ancak portörlük taramasına olumsuz etkisinin olabileceğini ve tam bir koruma sağlama yeteneğini de iyice değerlendirmekte yarar bulunmaktadır. Tam bir başarının sağlanacağını düşünmemek gerekir. Yumurtalara vertikal bulaşmayı önlemek için tedbirler alınmalıdır.

Diğer Mikoplazma İnfeksiyonları

İnfeksiyöz sinovitis: Genç hayvanların eklemlerinin yangılanması (sinovya keselerinin, tendo kılıflarının yangılanması) eklemlerde şişkinliklerin meydana gelmesi ve topallıkla karakterize olan M.synoviae’den ileri gelen bir infeksiyondur. Bazı hastalarda göğüste şişkinlikler meydana gelebilir. Etkenin morfolojik, kültürel ve fizyolojik özellikleri M.gallisepticum’a benzer. Ancak antijenitesi farklıdır.

Stres faktörlerinin fazla olduğu kümeslerde, miks infeksiyonlar da meydana gelirse, ölüm oranı %1O’a çıkabilir. Hastalığın sağaltım, koruma ve kontrolünde CRD’de belirtilen kurallara uyulur.

İnfeksiyoz sinusitis: Hindilerde görülen bu mikoplasmozis’de aynı tavuklardaki gibi, yüzünde şişlikler ve burundan mukoid akıntılar oluşturur. Ayrıca, rinitis, traheitis, hava keseleri yangısı da gelişir. Hastalık etkeni M.gallisepticum’dur. Hastalığın korunma ve tedavisi aynen CRD’de belirtildiği gibidir.

Klamidiaların ( Chlamydia ) neden olduğu oldukça bulaşıcı güvercinlerle beraber diğer kuşlarda ve memelilerde de hastalık yapabilen zoonoz bir hastalıktır. Hastalık etkeni Chlamydia Psittaci’dir.

Klamidealar obligat gram negatif,hücre içi bakterilerdir.Virüsler gibi hücrelere nüfus edebilmekte ve hücreleri yıkımlamaktadırlar.

Klamidialar oldukça virulent ( hastalık yapma yeteneği güçlü )  olup pek çok kuş türünde , memelilerde ve insanda ölümcül olabilmektedir.

Hastalık etkenleri solunum sistemi akıntılarıyla aksırık- tıksırıkla kümes içinde hızla yayılmaktadır.Hastalık etkenini taşıyan tozun –havanın solunması , bulaşık yemlerin yenilmesi , bulaşık suyun tüketilmesi ,yıkanmaları , yavruların gagalarını bir birlerine sürtmesi yada ebeveynlerin beslemesi sırasında bulaşma olur.Gene dışkı , kusmuk ( ağız sütü ) ve hasta kuşlar vasıtasıyla hem kümes içine hem de kümes dışına bulaşma olmaktadır. Vertikal bulaşma(yumurta vasıtasıyla andan yavruya bulaşma) önemlidir.

Hastalık çoğunlukla havayoluyla sinüslere bulaşmakta oradan göze sıçramakta , solunum sistemine akciğere , hava keselerine yayılmakta hatta iç organlara yayılarak organları yıkımlayarak ölümcül hal alabilmektedir.

Genç kuşlar hastalığa aşırı duyarlıdırlar.Mortalite ( ölüm oranı ) % 70-80 lere kadar çıkabilmektedir.

ÖNEMLİ NOT :
Yaşlı kuşlar sağlıklı gibi görünseler de hiçbir belirti göstermeden hastalığı taşıyor olabilirler bu nokta hem kümesteki bütün kuşlar için hem de yetiştirici için çok büyük risk kaynağıdır.
   

Hastalığın  Belirtileri (Klinik Bulgular-Semptomlar) ve Seyri ;

Evcil kanatlılarda inkübasyon süresi birçok faktöre bağlı olarak 5 gün- 8 hafta gibi değişkenlik göstermektedir.Güvercinlerde enfeksiyonun inkübasyon süresi bilinmemektedir.Hastalık sinüslere , solunum sistemine yerleşir.
Güvercinlerin Karışık olmayan Klamidiyosis’inde klinik bulgular oldukça değişkenlik gösterir. Akut olaylarda adete tıkırtılı soluma,solunum güçlüğü, gelişme geriliği,ishal dikkati çeker. Bazen konjuktivitis (kimi zaman tek gözde beliren kızartı,gözde şişme ve gözyaşı akıntısı), rinitis(burunda akıntı) görülmesidir.Gözyaşı akıntısı önceleri berrak sonraları diğer hastalık etkenlerinin de karışmasıyla bulanıklaşır ve irinleşir.Gözyaşı kanalının şişkinleşmesi , daralması sonucu şişlik görülür ve gözyaşının gözkapaklarından sızar.Bu kızarıklık , şişlik kaşıntılıdır.Güvercin ikide bir kafasını gözünü sallar.kaşıntıdan dolayı güvercin gözünü kanadına sürter , kanadını sürdüğü yerde tüyler birbirine yapışır.Bu belirgin bir klinik bulgusu sayılabilir.
Hastalık gözkapaklarından ve gözyaşı kanalından konjunktiva ya doğru yayılır , deformasyonlara bağlı bulanıklık ve en son aşamada körlük görülebilir.Hasta hayvanlarda koyu yeşil ishal dikkati çeker.Gelişme geriliği yanında zayıflama dikkat çekicidir.
Hastalığı atlatan hayvanlar ve yaşlılarda her hangi bir belirti izlenmeyebilir veya gelip geçici hafif ishal söz konusudur. Bunlar portör olarak kalırlar. Klamidiosis yönünde portör hayvanlarda Salmonellosis ,Trikomoniasis gibi enfeksiyonlar ağır seyreder.

Özetle klinik bulgular:

*Zayıflama , az yem fazla su tüketme,tüylerde bozulma, titreme , halsizlik gibi genel semptomlar,
*Tek taraflı göz iltihaplanması (konjuktivitis)
*Işığa karşı hassasiyet-Işık refleksi
*Burun akıntısı
*Güç solunum
*Yarı açık gagayla soluma
*Performansta ani düşme
*Kaşıntı , Yeşil İshal
*Tek kanattaki tüylerin yapışması

Otopsi Bulguları ;

Hava keselerinde kalınlaşma, bulanıklık ,fibrinöz eksudat
Peritonal zarlar ve epikardiumda da bulanıklılk,kalınlaşma,
Karaciğer genellikle yumuşak ve soluk renk,
Dalakta büyüme, yumuşama,koyu renk,
Kataral enteritis,
Kloakada normalden fazla urat ,
Hafif seyirli enfeksiyonlarda lezyonlar hava keseleri veya karaciğerle sınırlıdır.
Çok şiddetli enfeksiyonlarda lezyon gözlenmez.

Hastalık bazen mantar enfeksiyonu ( Aspergillus fumigatus ) ile komplike olur.mantarlar lezyonları çoğunlukla akciğerlerde , hava keselerinde ile akciğerin yüzeyinde görülür .
Klamidiosis çoğunlukla mycoplazma ve/veya E.coli enfeksiyonları ile komplike seyreder.
Yaşlı güvercinler tedavi edilmeden bile bir hafta 10 gün içinde iyileşebilmekte ise de potörlük söz konusudur. Genç kuşlarda % 70 –80 oranında ölüme neden olur.
Yumurta içine ulaşan etken kuluçka sırasında yavru ölümüne neden olur. Yumurta dışına bulaşmada ise yavru yumurtadan çıktıktan sonra enfekte olmasına yuvada ölümüne neden olur.
Yavrular yuvada iken bulaşan etkenlerde ise yavru büyüse dahi yuvadan indikten kısa bir süre sonra ölüm görülür.
Gerek transovariyan(yumurta yoluyla,vertikal) bulaşma,gerekse ebebeynleri yavruyu beslemesinden dolayı hastalığın kuluçkalama,çıkım, ve hayatlarının ilk 3 haftaları sırasında görülme sıklığı fazladır.
  Hastalık yaşlı kuşlarda gizli seyreder.Bu durumda güvercin uzun süreli bir hastalığa dayanmak zorunda kalırlar .Hastalık etkenlerindeki sürekli artış karaciğerin biriken toksik maddelerden dolayı hasar görmesine neden olur.Bu hasarın sonucu yağlı karaciğer sendromu görülür.Güç solunumdan dolayı kalbe aşırı yük biner ve kalp hasar görür.
                                        
Tanı:
Klinik ve otopsi bulguları ile tanı her zaman yanıltıcıdır.Çünkü hastalık E.coli, mycoplasma, salmonella enfeksiyonları, PMV-1, çiçek hastalıkları ile karıştırılabilmekte kimi zamanda bunlarla birlikte seyretmektedir.Kimi zaman Klamidiosis,çiçek olarak değerlendirilmektedir.
Tanının laboratuar yöntemleri ile yapılması zorunludur.

Tedavi  :
Tetracycline bileşikleri-

Chlortetracycline :  
1 litre içme suyuna 1 gr veya 0.1 gr her 1 kğ canlı ağırlığa
400 gramlık posta güvercinine 0.04 gr hesabıyla 3-5 gün aralıklarla hastalık semptomları görüldüğü haftalar boyunca tüm kümese !...

Bu ilaçlar kullanıldığı zaman kalsiyum ve diğer mineraller verilmemelidir.İlacı nötralize ederler.

Diflokxacin :
0.1 gr 1 litre içme suyuna yada
0.01 gr her 1 kğ canlı ağırlığa

3-5 günlük aralıklarla hastalık belirtileri görüldüğü haftalarda

Doxycycline :
0.1 gr 1 litre içme suyuna yada
0.01 gram her 1 kğ canlı ağırlığa

3-5 gün aralıklarla hastalık süresince veya 8-10 gun aralıklarla

Hastalığın tedavisi sırasında ilaç etkileşimlerine dikkat edilmelidir.

Ornithosis 4-5 hafta gibi uzun bir tedavi gerektirdiğinden antibiyotik kullanımının bağırsaklardaki yararlı mikroorganizmalarada zarar verdiği unutulmamalı , gerekli probiyotik takviyesi yapılmalıdır.

Koruyucu Tedavi; Aşı : Şu an için bilinen bir aşı mevcut değildir.

Koruyucu amacıyla üretim döneminden evvel kümesteki damızlıklar hastalık yönünden araştırılır.Gizli –portör hayvanların varlığında sürünün tamamı ilaçlanır.
Dışarıdan gelişigüzel kuş alınmaz , alınan kuşlar hastalıklar yönünden incelenir ve karantinaya alınır.Hastalık tesbiti halinde tedavi uygulanır.Kümeslerin genel durumu iyileştirilir.Her yarıştan önce ve anı performans düşüşlerinde hastalık incelenir.
Hastalıklara karşı kümes sürekli temizlenmelidir.
Uygun dezenfeksiyon yapılmalıdır.